Op 18 maart 2019 plaatst Ben Kirby een zijn eerste post op Instagram met foto’s van drie verschillende bekende voorgangers en hun schoenen en andere kledingstukken. Het idee ontstond bij toeval. Hij zocht een aanbiddingslied op Youtube en kwam uit bij een video van Elevation Church’s praise band. De lead zanger droeg Yeezy 750 en Ben vroeg zich af hoeveel de zangers bij Elevation Church betaald krijgen zodat ze sneakers van $800 konden betalen. Hij poste een foto op Instagram met deze vraag. Vervolgens vroeg hij zich af hoe het mogelijk is dat Steven Furtick, een voorganger van Elevation Church, zich bijna elke week een nieuwe designer outfit kon veroorloven. Op het podium bleek deze voorganger oranje, zwart en witte ‘shattered backboard’ Jordans te dragen van $900. En Rich Wilkerson Jr. (Vous Church, Miami) bleek in het bezit van Yeezey Foam Rnnrs van $500, pastor John F. Hannah (New Life Covenant Church Southeast, Chicago) heeft een jasje van Gucci van $2580. Een nieuwe account met de naam PreachersNSneakers was geboren. In het begin trok het weinig aandacht. Dat veranderde toen hij een bericht plaatste over de pastor Chad Veach van Zoe Church die een rugzak van Gucci ter waarde van $1980 droeg en een broek van Rhude met als prijskaartje $795. Chad Veach reageerde venijnig op deze post en daardoor kwam PreachersNSneakers enorm in de belangstelling te staan. Na een maand stond de teller al op 100.000 volgers. Inmiddels is dat opgelopen tot meer dan 269.000 en het aantal groeit nog steeds.
De lijst op Instagram is inmiddels lang. Erg lang. Pastor John Gray (Lakewood Church, Houston) met Nike Air Yeezy 2 Red Octobers ($5600), Judah Smith (City Church, Seattle) met een Gucci jasje ($3600), T.D. Jakes (The Potter’s House of Dalles) met een pak van Louboutin ($1250), Guillermo Maldonado (King Jesus Ministry, Miami) met een Ricci krokodil riem ($2500). Ik heb even een beetje gebladerd en er ging een wereld voor mij open: sokken van $195 per paar, sandalen van $690, een hoodie van meer dan $1000, tal van sneakers van rond de $1000 met uitschieters naar boven, een tas van bijna $2000, een heuptas van $1250, schoenen van $850, jasjes van meer dan $1000 tot wel $3500.
Het gaat om voorgangers die zonder uitzondering gerekend kunnen worden tot vertegenwoordigers van het welvaartsevangelie zoals Hillsong en Elevation Worship. Ook andere media is de luxe levensstijl van deze gemeenten opgevallen. In juli 2021 is er een BBC documentaire over Hillsong verschenen met als titel “God goes viral”. Daarin wordt Megan Phalon (Hillsong East Cost) geïnterviewd die verantwoordelijk was voor de financiële administratie en daardoor inzicht had in de afschriften van de kerkelijke credit cards. Bedoeld om noodzakelijke kosten voor de gemeente te boeken werden ze gebruikt om een extreem luxe levensstijl te financieren, zoals diners van $600 en designer kleding. Het contrast met de zeer lage beloning van andere medewerkers van Hillsong was schrijnend. Ze kon het niet langer verantwoorden en heeft deze gemeente de rug toegekeerd.
De voorgangers betalen hun dure kleding niet altijd zelf. Er zijn gemeenten die een voorganger uitnodigen om te komen spreken en sneakers beloven als hij toehapt. Justin Bieber gaat met zijn voorgangersvrienden naar de winkel waarbij deze voorgangers mogen uitzoeken wat ze maar willen. En er zijn professionele atleten die een gemeente sponsoren met bijvoorbeeld Nike schoenen.
En hier raken we een ander punt. Deze voorgangers worden graag gezien temidden van deze beroemdheden. Ze dwepen met Justin Bieber, Kanye West, Selena Gomez en de Kardashians. Omgekeerd zien we dat Justin Bieber op zijn sociale media berichten plaatst over Hillsong conferenties of over de activiteiten van Zoe Church. De grens tussen een pastor en een beroemdheid is aan het vervagen. In sociale media worden pastors en beroemdheden (‘celebrities’) regelmatig samen gezien. Carl Lentz die basketbal speelt met Drake, Rich Wilkerson Jr die FaceTimed met Justin Bieker, Craig Groeschel die verblijft op de ranch van Kanye West in Wyoming. Rich Wilkerson belt regelmatig met de rapper Kanye West, de kerk van Judah Smith (Churchome, Los Angeles) staat bekend als de kerk van de sterren en Chad Veach slaat graag een balletje golf met acteur Brad Pratt. Voorgangers zoals Rich Wilkerson Jr., Chad Veach, John Gray en Steven Furtick verschijnen regelmatig in bladen als TMZ en in de sociale media worden ze gezien op privéjachten met de elite, terwijl ze Kanye’s Sunday Service bijwonen of bij het feest ter ere van de 40ste verjaardag van Kourtney Kardashian.
Voorgangers van deze gemeenten blijken zich in tal van opzichten te gedragen als beroemdheden (‘celebrities’). Wat hoewel deze voorgangers wellicht hun dure kleding niet altijd zelf betalen en misschien ook wel eens geschonken krijgen, wordt wel duidelijk dat hun kledingstijl een bewuste marketingstrategie is. Hun luxe levensstijl moet het welvaartsevangelie onderstrepen. Geloven betekent maatschappelijke welvaart, hier en nu, en daar zijn ze zelf het toonbeeld van. Ze hebben privé entrees, gereserveerde parkeerplaatsen, veiligheidsvoorzieningen en tal van persoonlijke assistenten. En ze beloven Gods zegen voor alle mensen die de gemeente zegenen. John Gray verdedigde zijn dure sneaker van $5600 met de opmerking dat hij met zijn kledingstijl millennials weet te bereiken die zich normaal gesproken niet aangetrokken voelen tot de kerk. De diensten moeten als evenement zo veel mogelijk mensen aantrekken, in de hoop dat uiteindelijk een aantal zich zullen bekeren. Ben Kirby laat in zijn boek zien dat men de marketingstrategie van de entertainmentindustrie heeft overgenomen. Zoveel mogelijk mensen bereiken in de overtuiging dat een percentage ervan uiteindelijk een dienst zal afnemen. Kerkelijke gemeenten zijn campussen geworden met fitnesscentra, koffiezaken, sportvelden en winkels. Voor een plekje op de jaarlijkse conferentie worden honderden dollars betaald voor de beste plekken om hippe voorgangers te horen. De boodschap in de diensten is nog het beste te vergelijken met een zelfhulpgoeroe die aangeeft hoe God je kan helpen om je problemen op te lossen.
Het meest verontrustende is dat er een markt voor dit soort voorgangers is. En er dus christenen zijn, of althans mensen die zich christen noemen, die dwepen met deze voorgangers. Het is moeilijk in te zien hoe een dergelijk op maatschappelijke welvaart gerichte boodschap te rijmen is met het Evangelie. Alles draait om bezit. En het zijn de bezoekers van de erediensten die kennelijk een dergelijke boodschap willen horen. Als de vraag er niet zou zijn, zou het aanbod er ook niet zijn. Christenen omarmen een cultuur van helden, van ‘christelijke celebrities’. De voorgangers zijn professionele entertainers, en ze genieten van de populariteit, het beroemd zijn en hun invloed. Het verschil met Hollywood is minimaal. Zelden was het Evangelie zo ver verwijderd van de kerk.
De situatie in Nederland is uiteraard verschillend van die in de Verenigde Staten. Voorgangers met de status van ‘celebrities’ hebben we bij mijn weten hier niet. Maar de neiging om onevenredig veel aandacht te hebben voor de ‘performance’ tijdens een dienst is groot. Onder invloed van onder andere de megakerken in het buitenland. En ook in Nederland zien we geregeld een boodschap die meer doet denken aan een zelfhulpcursus dan aan Bijbeluitleg. En regelmatig krijg ik de indruk dat voor een voorganger een professionele achtergrond in de media, ‘marketing and sales’ of muziek belangrijker is dan een gedegen theologische scholing.
Bas Krins – september 2021
Mede gebaseerd op:
- Instagramaccount PreachersNSneakers
- Interviews met Ben Kirby (te vinden op internet)
- Bin Kirby, “PreachersNSneakers: Authenticity in an Age of For-Profit Faith and (Wannabe) Celebrities”
- BBC documentaire “Hillsong Church: God goes viral”
- "Check de Gucci-tas van pastor Chad!", Arjan van der Linden in De Nieuwe Koers, september 2021