De strijd van Saul tegen de Filistijnen en de strijd van Gideon tegen de Midjanieten
1. Inleiding
Op deze website staan verschillende voorbeelden van geschiedenissen in het Oude Testament die parallel lopen met elkaar. Denk aan de geschiedenis van Juda en Tamar en de geschiedenis van Boza en Ruth. Of de geschiedenissen van Elia en Elisa. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Het is een vertelvorm die hoort bij de Hebreeuwse achtergrond van het Oude Testament. In dit artikel letten we op een heel bijzonder voorbeeld van zo’n parallelle geschiedenis.
2. De strijd van Gideon tegen de Midjanieten
De geschiedenis van Gideon zoals beschreven in het boek Richteren behoort tot de bekendste geschiedenissen van het Oude Testament. Gideon krijgt van God de opdracht om de Midjanieten te verslaan. Gideon vraagt tot twee maal toe een teken: een schapenvacht wordt nat terwijl het land nat is van de dauw, en de nacht erop gebeurt het omgekeerde. Uiteindelijk overwint Gideon de Midjanieten met een leger dat stapsgewijs is gereduceerd van 32.000 man naar 10.000 man en tenslotte 300 man. Het is een bekende geschiedenis van een richter die twijfelt, die bang is, maar wel Gods opdracht vervult om de Midjanieten te verslaan.
3. De strijd van Saul tegen de Filistijnen.
Er is een opvallende parallel van de geschiedenis van Gideon en zijn strijd met de Midjanieten, met de geschiedenis van Saul en de strijd tegen de Filistijnen. Dat zien we als we een aantal karakteristieke kenmerken naast elkaar zetten.
de Israëlieten hebben schuilplaatsen in bergspleten, grotten en op andere moeilijk bereikbare plekken | (zie eind) |
de geschiedenis begint met een herinnering aan de uittocht | de geschiedenis begint met een herinnering aan de uittocht |
Gideon krijgt opdracht om Israël te bevrijden van de Midjanieten | Saul krijgt opdracht om Israël te bevrijden van de Filistijnen |
Gideon is van kleine stam Manasse, en Gideon is de jongste van de familie | Saul hoort bij Benjamin, een van de kleinste stammen van Israël en in die stam is zijn familie de onbelangrijkste |
God zegt dat hij Gideon zal bijstaan | Samuël zegt dat God Saul zal bijstaan |
Gideon krijgt teken | Saul krijgt diverse tekens als hij na zijn gesprek met Samuël terugkeert naar huis van zijn zoektocht naar de ezelinnen |
Midjanieten als zand op het strand langs de zee | Filistijnen als zand op het strand langs de zee |
de troep van 32.000 man wordt verkleind tot 10.000 man en vervolgens tot 300 man | oorspronkelijk zijn er drieduizend Israëlieten; hiervan blijven er 600 man bij Saul |
Gideon blaast op ramshoorn om de troepen te verzamelen | Saul blaast op de ramshoorn om de troepen te verzamelen |
(zie begin) | de mannen verschuilen zich in grotten, spelonken en rotsholen, in grafkamers en waterputten uit angst voor de Filistijnen |
Het is opvallend dat de geschiedenis van de strijd tegen de Midjanieten begint met de feit dat het volk zich verschuilt voor de vijand, en dat geschiedenis van de strijd tegen de Filistijnen ermee afsluit. Het is tekenend voor het verschil. De geschiedenis van Gideon begint met een volk in angst en eindigt met bevrijding. De geschiedenis van Saul eindigt in een impasse. Want Saul doet feitelijk niets om God te raadplegen, ondanks het feit dat er priesters in zijn leger aanwezig waren. En het volk houdt zich schuil.
4. De strijd van Jonathan tegen de Filistijnen.
Het vervolg is opvallend. Sauls zoon Jonathan gaat met zijn wapendrager naar de Filistijnen toe met het motto ”God kan immers evengoed met weinigen voor een overwinning zorgen als met velen”. En hij vraagt om een teken. Zodra de Filistijnen Jonathan en zijn wapendrager zien, zal de reactie een teken zijn: Misschien zeggen ze tegen ons: “Halt! Verroer je niet tot we bij jullie zijn!” Dan blijven we staan en gaan we niet naar ze toe. Maar als ze zeggen: “Kom maar op!”, dan klimmen we naar boven, want dat is voor ons het teken dat de HEER ze aan ons uitlevert.’ Het laatste gebeurt en Jonathan en zijn wapendrager weten de groep Filistijnen te verslaan. Er ontstaat verwarring in het kamp van de Filistijnen en ze beginnen elkaar aan te vallen. Saul en zijn troepen voegen zich in de strijd, en de Efraïmieten sluiten zich aan.
Wat we nu zien is dat deze geschiedenis een parallel vormt met het vervolg van de geschiedenis van Saul.
De HEER tegen Gideon: Ik wil niet dat Israël zich erop beroemt dat het zich op eigen kracht heeft bevrijd. Vervolgens worden 300 soldaten geselecteerd | Jonatan: God kan immers evengoed met weinigen voor een overwinning zorgen als met velen. |
met knecht Pura | Jonatan met wapendrager |
Gideon krijgt teken (droom en de uitleg) | Jonatan krijgt teken (wachtpost: ‘Kom maar op’) |
Midjaniet in droom: het zwaard van Gideon | alleen Saul en Jonathan hebben zwaard |
Midjanieten nemen tegen elkaar het zwaard op | de Filistijnen nemen het zwaard tegen elkaar op |
mannen uit het bergland van Efraïm snijden de pas af Israëlieten | uit het bergland van Efraïm zetten ook zij de achtervolging in |
de driehonderd manschappen zijn de uitputting nabij | De soldaten, volkomen uitgeput … |
Gideon antwoordde: ‘Ik zal uw heerser niet zijn, en mijn zoon zal uw heerser niet zijn, want de HEER is uw heerser’. | Jonathan wordt geen koning, maar David |
5. Conclusie
De strijd tegen de Filistijnen heeft een duidelijke parallel met de strijd tegen de Midjanieten. Het opvallende is echter dat in de eerste helft Saul de hoofdrol heeft, en dat in de tweede helft deze rol voor Jonathan is weggelegd. De boodschap is duidelijk, de rol van Saul is uitgespeeld. Saul is tekortgeschoten; hij laat een gebrek aan vertrouwen op God zien en zelfs een gebrek aan gehoorzaamheid. Jonathan daarentegen volgt het voorbeeld van Gideon en laat zien wat het betekent om op God te vertrouwen.
Bas Krins - december 2025