Het boek Spreuken eindigt met een gedicht, waarbij de beginletters van de regels het Hebreeuwse alfabet volgen (Spr. 31:10-31). Het is een loflied op de ‘eshet hayil’. Dit wordt vertaald met de deugdelijke vrouw (SV, HSV), degelijke huisvrouw (NBG) of sterke vrouw (NBV). Een ‘eshet’ is een vrouw. Het woord ‘hayil’ heeft meerdere betekenissen. Het duidt op moed, sterkte, consciëntieus zijn.
We komen hetzelfde begrip tegen in het boek Ruth. Als Ruth ’s avonds naar de dorsvloer gaat naar Boaz, en Boaz nadat hij wakker geworden is tot Ruth spreekt, dan zegt hij dat ‘ieder in de poort van mijn volk weet dat u een deugdelijke vrouw bent’. Hier staat dezelfde uitdrukking. In de Joodse traditie wordt al lang de verbinding gelegd tussen Ruth en de moedige vrouw uit Spreuken. Als we meer in detail de tekst in Spreuken lezen, dan blijken de overeenkomsten treffend te zijn.
In Spreuken wordt een vrouw beschreven die zeer ijverig en altijd bezig is, die opstaat als het nog donker is (Spr. 31:15) en ’s nachts niet stopt (Spr. 31:18). Dat past bij het beeld van Ruth die de hele dag, vanaf de vroege ochtend op het veld is (Ruth 2:7) en tot de avond werkt (Ruth 2:17).
Als Spr. 31:23 beschrijft dat haar man bekendheid geniet in de stad en met de oudsten vergadert in de poort, dan kan daarbij goed aan Boaz gedacht worden.
De vrouw uit Spreuken spreekt wijze woorden (Spr. 31:26), en dat wat Ruth tegen Boaz ’s nachts op de dorsvloer zegt valt daar zeker onder (Ruth 3: 9).
Opvallend is ook dat volgens Spreuken charme bedrieglijk is en schoonheid vergaat (Spr. 31:30). Nergens is het boek Ruth wordt een toespeling gedaan op de schoonheid van Ruth. In die zin is deze geschiedenis ook verre van romantisch te noemen. En hoewel Ruth op voorstel van Naomi verleidelijk gekleed en geparfumeerd ’s nachts naar Boaz gaat, laat Boaz zich niet verleiden.
Spreuken spreekt over de roem van de vrouw in de poorten (Spr. 31:31). In Ruth is daar tot tweemaal toe sprake van (Ruth 3:11, 4:11-12).
Er staan nog veel meer dingen in het laatste gedicht in Spreuken die niet direct van toepassing op Ruth zijn. Maar dat Salomo zich bij het schrijven van dit gedicht zich heeft laten inspireren door de geschiedenis van Ruth, zoals de Rabbijnen stellen, is zeer goed mogelijk.
Bas Krins
september 2018
(naar aanleiding van een passage uit het boek van Yael Ziegler: Ruth, From alienation to monarchy)